Een pilotproject voor ongedocumenteerden zou breed beleid moeten worden, stellen Anne van Schaik en Katja van Nimwegen, namens zes organisaties in Trouw.
Als hulporganisaties voor ongedocumenteerden hebben ook wij met dubbele gevoelens naar de toeslagenaffaire gekeken. Net als de auteurs van Ongehoord. Onrecht in het vreemdelingenrecht (Verdieping, 12 april), merken wij dagelijks hoe hulpbehoevende individuen vermalen worden door de ondoorgrondelijke procedures van de IND. Ongedocumenteerden die bij voorbaat als leugenaars worden gezien, die onmiskenbaar nergens heen kunnen en toch niet mogen blijven.
Voor de zoveelste keer worden talkshowtafels gebruikt als wanhoopspoging om hardvochtig beleid te doorbreken. Er was aandacht voor #Jacobblijfthier, want Jacob en zijn moeder konden toch niet naar het voor hen onbekende Armenië? En dat Sofia en Najoua in Amsterdam thuishoren, dat ziet, behalve de rechter, nu ook burgemeester Halsema in. Maar de IND houdt vol, en niet alleen wat betreft deze mediagenieke jongeren. Organisaties in heel Nederland begeleiden mensen met psychische, verstandelijke en medische problemen, ouderen, staatlozen, mensen die jarenlang op straat leven, allemaal juridische casussen zonder eind.
Voorheen was er voor hen heel soms de discretionaire bevoegdheid; daarmee kon de staatssecretaris toch nog een uitzondering maken als dit vanwege schrijnende omstandigheden noodzakelijk werd geacht. Dat gebeurde zo’n honderd keer per jaar. De discretionaire bevoegdheid werd in 2019 afgenomen van de staatssecretaris. Vanaf nu heeft de IND zelf die macht om uitzonderingen te maken, maar alleen tijdens de eerste procedure. In 2020 werd deze bevoegdheid dan ook nog maar vier keer toegepast.
Maar er gebeurt de laatste jaren ook iets hoopvols. In de pilot Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) kreeg een groep ongedocumenteerden in vijf steden opvang en begeleiding, waarbij alle partijen (gemeente, organisaties, IND) samenwerkten om oplossingen te vinden. Ondanks opstartperikelen en pandemie boden zij in sommige gevallen al uitkomst voor mensen die jarenlang tussen wal en schip leefden.
Helaas bleek het mandaat van de ambtenaren die in het overleg aanschoven vaak te klein, waardoor heel veel deelnemers aan de LVV nog steeds geen verblijfsvergunning hebben en nog steeds niet terug kunnen. Het praktisch wegvallen van de eerdergenoemde discretionaire bevoegdheid hielp daar niet bij.
Daarom onze oproep aan de formerende partijen. Zet de LVV door en zorg dat het een oplossingsmachine wordt voor vastgelopen casussen. Breng de discretionaire bevoegdheid onder bij een onafhankelijke partij, zodat voor schrijnende situaties weer uitzonderingen gemaakt kunnen worden. En evalueer bestaande regelingen voor wie buiten eigen schuld niet terug kan keren, staatloos of ernstig ziek is, want al lijken de regelingen goed, ze doen zelden hun werk. Alleen dan kan de LVV het gebrekkige migratiebeleid herstellen.
In plaats van strikte uitvoering van ondoorgrondelijke procedures, hebben ongedocumenteerden oplossingen nodig. Geef hen een kans, door de voorziening uit te breiden naar heel Nederland en ruimere toelatingscriteria te hanteren.
De aandacht en steun die mensen als Mauro, Nemr, Lili en Howick en nu Jacob steeds weer krijgen, toont aan dat er maatschappelijke steun is voor verandering. Én politiek draagvlak.
Zo pleit D66 in haar verkiezingsprogramma voor een adviserende commissie voor schrijnende gevallen. Ook de PvdA, SP, GL, PvdD, CU en BIJ1 willen terugkeer van de discretionaire bevoegdheid. De komende weken zullen we zien in hoeverre deze partijen werk willen maken van een humane overheid.
Eindelijk lijkt Den Haag te beseffen dat de mens centraal moet staan en soms beschermd moet worden tegen uitvoerende instanties. Wij weten dat dat bij uitstek geldt voor het migratiebeleid, waarin wantrouwen vanuit de overheid net zo vanzelfsprekend is geworden als medelijden aan de talkshowtafels. Alleen boven de tafels waaraan LVV-partners aanschuiven heerst, behalve machteloosheid, soms een andere stemming. De wens om oplossingen te zoeken voor mensen die klem zitten.